Zwemmen met haaien: Info, foto’s en mijn ervaring met kooiduiken in Gansbaai

Zwemmen met haaien in Gansbaai: dagverloop

Afhankelijk van je vertrekpunt, word je al erg vroeg opgehaald.
Ben je op doorreis door de Garden Route? Dan is het geen slecht idee om één nacht in Gansbaai te plannen en van daaruit meteen ook een tour te boeken. Zo hoef je niet op een onmenselijk uur op te staan én kan je ook het mooie Gansbaai even ontdekken. Als de zee onstuimig is, dan zal het zwemmen met haaien naar een andere datum worden verplaatst.

Gelukkig kan je in Gansbaai ook enkele mooie wandelingen maken indien je excursie wordt verplaatst.

Vergeet ook niet dat je extra moet betalen als je vanuit Kaapstad wordt opgehaald.
Omdat mijn tour werd verplaatst, moest ik wel vanuit Cape Town vertrekken.

Met een beetje geluk krijg je nog meerdere haaien te zien ook!

Lange rit naar Gansbaai

Om 04:30u ’s morgens werd ik samen met enkele andere adrenalinejunkies opgepikt aan ons hotel. Een dikke twee uur later werden we verwelkomd in het bureau van White shark Diving Company. Terwijl we genoten van een uitgebreid ontbijt (met eitjes!), kregen ze een interessante video te zien over kooiduiken met haaien en hoe dat allemaal zou verlopen. Vervolgens werden we mee naar buiten genomen voor een safety briefing.

Nadat de do’s en don’ts aan ons werden uitgelegd, gingen we naar de boot. Niet mis! Maar mijn aandacht focuste zich toch vooral op de gigantische kooi die er aan vast hing. Hier ga je immers geen beesten in kooien bekijken, want jij bent het die dit keer achter de tralies zit!

Met een traktor wordt de boot met alle inzittenden in het water geduwd en nog geen vijf minuten later vaar je je al een weg door het kelp en het schuimende sop. Ik moet toegeven dat het water rond Gansbaai allesbehalve rustig was. Gelukkig maar dat ik mijn voorzorgen had genomen en een pilletje slikte om niet zeeziek te worden!

Na amper tien minuutjes varen, kom je al aan bij het ankerpunt. De motor wordt uitgeschakeld en nu is er echt geen weg meer terug: binnen enkele minuten ga je zelf met haaien zwemmen!

Veiligheid is belangrijk! Je krijgt dus ook een uitgebreide safety briefing vooraleer je in het water gaat.

Nu duurt het nog maar even vooraleer je niet meer terug kan keren! 😉

Omcirkeld door haaien

Terwijl de nodige voorbereidingen worden genomen (de kooi wordt in het water gegooid, de vissenkoppen klaargelegd), krijgt iedereen een wetsuit om aan te trekken. Deze duikpakken zorgen er niet alleen voor dat je droog blijft, maar ook dat je er als een lekker hapje uit ziet voor de haaien (grapje!!).

Terwijl iedereen zich in de pakken heist, worden de eerste haaien al gespot. Beesten van drie meter lang cirkelen rond de kooi en zorgen al meteen voor een wow-momentje.

Als iedereen klaar is, wordt er nog een duikmasker en snorkel uitgedeeld en mogen de eerste durvers zich in de kooi verschansen. Terwijl de vissenkoppen worden uitgegooid en vliegensvlug worden weggetrokken, zie je de hoofden van de kijkers vluchtig van links naar rechts schieten. Telkens wanneer er één of meer haaien dicht bij de kooi zwemmen, roept één van de begeleiders “Down! Down! Down!“.

De vele koperhaaien die zich hier hebben verzameld, zijn allesbehalve schuw en zwemmen rakelings langs de kooien. De beesten van drie, vier meter lang zijn van dit uitzichtpunt al bijzonder indrukwekkend. Mijn geduld begint stilletjes aan op te raken, want nu wil ik ze toch echt zelf van zo dichtbij zien!

Nadat de kooi in het water wordt geduwd, kan je eindelijk met de haaien zwemmen!

Veel succes!

Waaaauw! Wat een gigantische beesten!!

En dan eindelijk… Zelf kooiduiken in Gansbaai!

Wanneer de tweede groep in het water mag, kan ik mijn enthousiasme bijna niet meer inhouden. Voorzichtig word ik geholpen om de kooi in te klauteren en vervolgens laat ik me in het ijskoude water zakken. Net zoals ons werd verteld, stop ik mijn voeten onder twee wikkels die aan de onderkant van de kooi hangen. Zo kan ik me makkelijker naar beneden laten zakken om de haaien beter te zien.

Terwijl een vissenkop een paar keer heel dichtbij zwemt, lijk ik maar niks te zien in het water. De groenblauwe klotsende massa wil haar geheimen duidelijk niet zo eenvoudig prijsgeven! Net wanneer ik even naar adem kom happen hoor ik onze begeleider terug roepen: “Down!!!“.

Een gigantische haaienkop (inclusief vlijmscherpe tanden) zwemt op z’n dooie gemak naast de kooi, terwijl een ander exemplaar van onder de kooi tevoorschijn komt om de vis ook van iets dichterbij te inspecteren. Wauw! Een haai van zó dichtbij zien is echt heel indrukwekkend!

Twee keer durf ik het aan om in de kooi te klimmen en twee keer zie ik meer dan vijftien individuele haaien voorbij zwemmen. Helaas zien we geen witte haaien, maar zo’n koperhaai is ook niet mis!

Nog een laatste selfie voor ik ga kooiduiken…

Wat een prachtige beesten!

We zijn omsingeld!

Haaien van drie tot vier meter lang zwemmen hier zorgeloos om je heen.

Lange dag, maar… worth it!

Terwijl alle avonturiers bekomen van hun ontmoeting met al deze haaien, stel ik de ene na de andere vraag aan de mariene bioloog aan boord. Je wil immers toch een beetje meer weten over de dieren die je daarnet te zien kreeg?

Nadat we terug zijn gedegradeerd tot landrot, krijgen we ook nog een (erg vroeg) middagmaal voorgeschoteld. Ideaal om onze uitgeputte lichamen terug van wat energie te voorzien. Terwijl we eten, is dit natuurlijk ook het perfecte moment om enkele spannende momenten boven te halen. Het wordt nog beter als het filmpje van onze zwempartij met haaien wordt getoond. Ik was soms duidelijk te druk bezig met selfies nemen, maar goed… Het blijft toch een leuk aandenken!

Terwijl de tweede groep avonturiers schoorvoetend binnen komt, nemen we afscheid en klimmen we in de shuttlebus die ons terug naar Kaapstad brengt. Het was een bijzonder lange dag, maar voor zo’n unieke ervaring moet je natuurlijk wel iets over hebben!

Kijk eens naar de afmetingen van deze beesten! Indrukwekkend, vind je niet?

Bovenop de boot of in de kooi… De hele excursie is héél spannend!

Na deze lekkere lasagne konden we tevreden terugkeren naar Kaapstad.

Video: zwemmen met haaien in Zuid-Afrika

Benieuwd geworden naar hoe graag ik selfies neem? Of ben je gewoon benieuwd hoe zo’n ontmoeting met haaien er aan toe gaat? Een filmpje zegt meer dan duizend woorden!

Shark & Marine Research Institute

De organisatie waarmee ik mijn avontuur boekte (White Shark Diving Company) draagt sinds 2015 ook haar steentje bij aan de non-profit organisatie ‘Shark & Marine Research Institute‘. In samenwerking met verschillende mariene biologen en de Zuid-Afrikaanse Afdeling van Milieuzaken wordt het nuttige aan het aangename gekoppeld. Er wordt data verzameld over witte haaien om zo een duidelijk beeld te scheppen van hoeveel van deze dieren er nog rondzwemmen in Zuid-Afrika. Dit helpt om de witte haaien in de toekomst beter te beschermen tegen overbevissing, maar eveneens om aan de slag te gaan met (ethische) manieren om mens en haai te scheiden.

Ook andere haaien worden onderzocht, omdat er eigenlijk heel weinig over hen geweten is. Zo wordt er onderzoek gedaan naar de diversiteit van haaien, de aantallen, migratiepatronen, …

Aangezien ik zelf vrijwilligerswerk deed in Zuid-Afrika, vermeld ik dan ook graag dat je bij deze organisatie ook je goed hart kan tonen. Zo is het mogelijk om twee weken tot drie maanden als vrijwilliger aan de slag te gaan bij het Shark & Marine Research Institute. Tijdens deze periode help je wetenschappers met hun onderzoek, maar leer je zelf ook heel wat bij over deze toproofdieren van de zee. Bovendien mag je ook héél vaak zelf de kooi in om de haaien van dichtbij te zien. Waarom zou je het nuttige immers niet aan het aangename kunnen koppelen?

Lijkt vrijwilligerswerk met (witte) haaien je wel wat? Dan kan je dat hier ook doen!

Tips om je avontuur aangenamer te maken

• Ga alsjeblieft alleen de zee op met tour organisaties die goede beoordelingen hebben. Dit is belangrijk voor jouw veiligheid, maar ook voor die van de haai. Het gebruik van ‘chum’ (aas) is altijd een beetje tegenstrijdig, dus als het kan zou ik kiezen voor een bedrijf dat dit niet langer gebruikt.
• Neem voldoende laagjes mee. De wind kan behoorlijk hard waaien in Gansbaai! Meestal krijg je van je tour operator wel een extra jas, maar toch… Hoe meer kleren, hoe warmer je het zal hebben onderweg!
• Word je soms zeeziek? Vergeet dan niet om je medicatie minstens een half uur op voorhand in te nemen. Probeer de avond ervoor ook niet te veel alcohol te drinken, want dit droogt je lichaam uit en zorgt ervoor dat je sneller misselijk wordt.
• Ga er niet van uit dat je haaien ziet. De kans is bijzonder groot dat je een bepaalde soort ziet, maar dat wil niet zeggen dat er ook witte haaien in de buurt zijn. Spijtig genoeg zijn witte haaien een bedreigde diersoort en worden ze in Gansbaai tegenwoordig ook nog eens lastig gevallen door een groepje orka’s… Hierdoor trekken deze grote zeeroofdieren stilletjes aan naar andere wateren.
• Boek je tour niet als allerlaatste activiteit in Zuid-Afrika, want soms moet het kooiduiken worden uitgesteld tot een datum waarop de zee minder woelig is. Ook al scheen de zon fel en leek het in Kaapstad allemaal rustig, mijn excursie werd met drie dagen verschoven door de onstuimige zee. En maar goed ook, want je wil natuurlijk niet zeeziek worden tijdens deze ervaring.

Het kan koud worden! Zorg dus voor voldoende warme kledij.

Zijn er nog witte haaien in Gansbaai?

Ik werd door vrienden al op voorhand gewaarschuwd: tegenwoordig worden er zelden nog witte haaien gespot in Gansbaai, Zuid-Afrika.
Eerst dacht ik dat dit vooral kwam omdat ze een bedreigde diersoort zijn, maar dat is maar een deel van het verhaal.

Enerzijds vernietigt de visserij dagelijks het leefgebied van deze witte reuzen, waardoor zij naar andere gebieden trekken. Anderzijds zorgde de komst van een groepje orka’s (Bakboord en Stuurboord genaamd) ook voor een serieuze daling in het aantal great whites. Deze zwaardwalvissen hebben zich immers gespecialiseerd in het jagen op de witte haai. Met een harde klap zorgen zij ervoor dat de haai bewusteloos raakt en vervolgens eten ze alleen hun lever op. Van verspilling gesproken…

Er zijn nog steeds witte haaien in Kaapstad, Gansbaai en Valsbaai aanwezig, maar hun aantallen worden wel alsmaar kleiner. Tot en met 2016 werden er jaarlijks zo’n 200 verschillende witte haaien geteld, in 2018 waren dat er nog maar 50.

Toen ik ging kooiduiken in Gansbaai, zag ik helaas geen witte haai. Teleurgesteld was ik wel niet, want ik zag maar liefst (!) 18 verschillende koperhaaien van zo’n drie tot vier meter lang.

Gelukkig zijn er dus nog veel andere soorten haaien die deze koude oceaan tot hun thuis rekenen, maar het is alleen de witte haai die ‘breached‘ of uit het water springt.

Helaas kon ik zelf geen witte haaien zien en is deze foto dus niet van mij. Maar de andere haaien zijn ook prachtig hoor!

Is zwemmen met haaien in Zuid-Afrika gevaarlijk?

Nee.

Er zijn tientallen bedrijven die deze tours dagelijks aanbieden en er zijn in Zuid-Afrika nog nooit ongelukken gebeurd. Ieder jaar opnieuw moeten alle tour operators een streng examen afleggen die de veiligheid voor zowel haai als mens waarborgt.
De afstand tussen de tralies is ook véél te klein voor een haai om door te glippen.

In de hele wereld is het nog maar twee keer gebeurd dat er iets mis ging met kooiduiken (twee keer in Mauritius en telkens zonder menselijke slachtoffers), maar als je een beetje opzoekwerk verricht weet je ook meteen dat dit komt omdat de regels niet werden nageleefd.

Zwemmen met haaien zal zo gevaarlijk wel niet zijn als ik ondertussen selfies kan maken… Toch?!

Is kooiduiken in Gansbaai wel ethisch verantwoord?

Een belangrijke vraag die je je moet stellen als je gaat kooiduiken in Kaapstad of Gansbaai, is de volgende: “Is (kooi)duiken met haaien wel ethisch verantwoord?”.

Ik moet daarom ook toegeven dat ik nog steeds met een beetje twijfels zit, want het is bijlange niet zo duidelijk als bij zwemmen met dolfijnen in gevangenschap of ritjes maken op olifanten.

Aangezien ik het zelf al zo moeilijk vind om een oordeel te vellen, laat ik het aan jullie over om zelf te beslissen. Hieronder staan enkele vragen die je jezelf moet stellen als je overweegt om met haaien te zwemmen in Zuid-Afrika.

Is kooiduiken met haaien ethisch of niet?

Is ‘Chumming’ wel OK?

Chumming is de praktijk waarbij vis (bij voorkeur vette vis, omdat die veel verder kan worden ‘geroken’ door haaien) wordt gemalen en in de zee gegooid om haaien aan te trekken. Sommige mensen geloven dat de roofdieren hierdoor veel agressiever worden tegenover mensen, maar ook dat haaien mensen gaan associëren met eten.

Sommige onderzoekers denken echter dat het onmogelijk is voor de haaien om mensen te ruiken, omdat de stank van de ‘chum’ zo allesoverheersend is. Daarom denken zij dan weer dat haaien mensen helemaal niet gaan verbinden met voedsel.

Aan de andere kant werd ons verteld dat haaien een soort van zesde zintuig hebben waarmee ze de elektromagnetische prikkels van onze lichamen (en onderwater camera’s!) makkelijk kunnen waarnemen en daardoor dus toch weten dat er één of ander ‘dier’ in de buurt is.
Als wederantwoord op dit dilemma, kan je dan weer stellen dat haaien (net zoals bvb. een leeuw tijdens een ritje met een safari jeep) de boot en de kooi als één niet-levend geheel zien, met alles wat daarbij hoort (en dus ook de inzittenden).

Ten slotte is het ook belangrijk om te weten dat chumming een praktijk is die al honderden jaren wordt gebruikt door vissers en dat de gedragingen van vissen daardoor eigenlijk niet zijn veranderd.

‘Chum’; vissenkoppen en gemalen vis om de haaien aan te trekken.

Worden hun natuurlijke gedragingen en gewoontes niet aangepast?

Aangezien haaien van nature nogal verlegen zijn, is het best vreemd dat ze (in grote aantallen!) in de buurt komen van een boot. Daarom vragen mensen zich ook weleens af of kooiduiken hun gewoontes en gedragingen niet aanpast. Echter zwemmen haaien dagelijks honderden kilometers en is de kans dat je dezelfde beesten tegenkomt heel erg klein. Hierdoor is de kans ook minimaal dat deze roofdieren een soort hond van Pavlov worden en vanaf nu naar elke boot gaan zwemmen omdat ze denken dat ze daar eten krijgen.

Haaien blijven niet op één plek hangen.

Helpen deze tours wel bij de perceptie van haaien?

De meerderheid van de wereldbevolking is doodsbang van haaien. Dat heeft natuurlijk heel veel te maken met films zoals ‘Jaws’ of andere Hollywood blockbusters. Daarom is het belangrijk dat bedrijven die je laten zwemmen met haaien ook meer info verschaffen over deze prachtige dieren. Alleen zo kunnen ze niet langer worden gezien als een bloeddorstig en allesverscheurend monster. Want, echt waar, dat zijn ze niet.

White Shark Diving Company deed dit volgens mij heel goed. Aan de hand van interessante weetjes, verhalen en hun rol in het beschermen van deze diersoort, geloof ik echt wel dat dit een heel belangrijk ‘pluspunt’ is van tours die kooiduiken met haaien aanbieden. Ik verliet deze tour in ieder geval met een volledig andere perceptie van deze zeeroofdieren!

Mijn perceptie op haaien is in ieder geval veranderd. Maar is dat het geval voor iedereen?

Kan zo’n tour eigenlijk ook waardevol zijn voor de haaien zelf?

Het is je wellicht al duidelijk geworden dat er héél wat voor- en tegenstanders zijn van zwemmen met haaien. Toch kan kooiduiken ook zeker een steentje bijdragen tot het behoud van deze ongelooflijke roofdieren.

Zo moet je weten dat de visserij een héél groot probleem is in het vernietigen van de leefomgeving van haaien én het vermoorden van deze magnifieke roofdieren (haaienvinnensoep of verstrikte haaien in de netten). Hoe meer van dit soort tours er worden geboekt, hoe meer bescherming bepaalde leefgebieden zullen krijgen omdat de toeristische impact groter wordt.

Als er meer inkomsten worden gehaald uit zwemmen met haaien dan uit de visserij, dan zullen grotere oppervlaktes immers een beschermd statuut krijgen. Echter is het wel belangrijk dat er dan nog steeds ethisch wordt omgegaan met de haaien. Regelgeving is dus erg belangrijk!

Heel vaak zijn er ook mariene biologen aan boord die het gedrag van haaien bestuderen. Dit is belangrijk voor het beschermen van de haaien, maar ook om mensen aan boord te informeren. Zo was er bij ons een bioloog aan boord die een onderzoek deed naar magneten in de buurt van haaien. Nu blijkt dat deze roofdieren afgeschrikt worden door de sterke straling van magneten. Door dit onderzoek zijn er nu lopende projecten waar bepaalde zones worden beschermd door een soort van omheining die werd gemaakt van magneten. Dit is niet alleen belangrijk om haaienaanvallen te voorkomen aan het strand, maar ook om haaien te weren uit gebieden waar vissers het voor het zeggen hebben.

Persoonlijk vind ik het een moeilijke kwestie, maar één ding is wel zeker: wetenschappelijk onderzoek helpt de haaien natuurlijk wel vooruit!

Conclusie

Mijn conclusie is… Dat ik er geen heb!

Ik zie zeker nadelen, maar ook voordelen aan kooiduiken met haaien.

Enerzijds vind ik het gewoon heel spannend om zó dichtbij één van de spectaculairste dieren ter wereld te komen en dat toch nog wel op hun eigen voorwaarden. Ik zat dit keer immers in de kooi, en niet omgekeerd. Deze manier van dieren zien, vind ik dan toch nog veel ethischer dan haaien te gaan kijken in een aquarium.

Bovendien vind ik dat deze tours ook wel iets nobel doen. Akkoord, de eigenaars proberen ook gewoon hun boterham te verdienen, maar anderzijds zetten ze zich ook heel hard in voor het behoud van deze diersoort en het informeren van mensen daarover.

Anderzijds blijft het voederen van dieren door mensen voor mij altijd een beetje een grijze zone. Tijdens een walvis safari of een tocht door het Krugerpark krijgen de dieren immers ook geen eten voorgeschoteld.

In sommige landen is zwemmen met haaien volgens mij ook niet genoeg gereguleerd. Enerzijds zorgt dit voor onveilige situaties voor de mens, anderzijds ook voor de haaien. Als er te veel boten op zoek gaan naar deze magnifieke beesten, dan vind ik het echt niet meer verantwoord.

Dus… Maak vooral zelf de beslissing of je wil kooiduiken in Gansbaai of waar dan ook ter wereld.

Uiteindelijk moet je de beslissing zelf maken.

Niet overtuigd? Ga dan zwemmen met haaien zonder kooi!

Heb je nog steeds te veel twijfels over het kooiduiken, maar wil je toch héél graag kennis maken met haaien? Dan is er een mogelijke oplossing!

Op zo’n 1500 kilometer van Kaapstad (of twee uurtjes vliegen) vind je Durban. In de buurt van deze grootstad is het mogelijk om met haaien te zwemmen zonder kooi. Natuurlijk zal je hier geen witte haaien vinden, maar wel hamerhaaien, tijgerhaaien, stierhaaien en schemerhaaien en die zijn op z’n minst even indrukwekkend!

Er zijn verschillende plekken waar je zonder kooi met deze roofdieren kan duiken, maar de beste plek is wel de Aliwal Shoal. Let er wel op dat je best in het juiste seizoen komt (afhankelijk van de haaiensoort) als je bepaalde dieren wil zien.

Als je helemaal zeker wil zijn dat je haaien spot, kan je ook hier een baited shark dive doen. Een bal wordt dan gevuld met chum en die trekt vaak tientallen haaien aan, maar dit keer kan jij wel gewoon -zonder kooi!- naast deze dieren duiken. Natuurlijk ben je met deze laatste optie terug bij af, want ook hier voeder je de haaien uiteindelijk…

Wat je ook doet… Haaien zijn prachtige wezens!

Over de auteur

---

Sam Van den Haute reist al meer dan tien jaar lang de wereld rond. In deze reisgids / blog geeft hij waardevolle tips uit eigen ervaring om jou perfect voor te bereiden en inspireren op een prachtige reis. Dit doet hij vooral op eigen houtje, maar ook tientallen reisorganisaties, toeristische diensten en andere reisprofessionals vertrouw(d)en hem als een ware ‘travel guru’. Sam kan namelijk uit tien jaar ervaring putten als voltijds wereldreiziger, waarbij hij ondertussen alle continenten uitvoerig bezocht.

Sams tips voor reizigers werden tijdens het korte bestaan van deze blog al gedeeld op talrijke kanalen, waaronder Radio 2, NPO 3FM (Nederland), Metro, De Standaard (bijlage Media Planet), Steps, Goodbye reismagazine en heel wat andere platformen.

Omdat Sam tijdens Covid-19 zijn expertise over reizen natuurlijk niet meer kon delen, legde hij zich ook toe op product reviews en lijstjes met cadeau ideeën. Net zoals hij gedetailleerd op onderzoek gaat tijdens het reizen, voert hij sinds 2019 uitvoerig onderzoek uit om tot een waardevolle en eerlijke review of een lijstje vol originele geschenken te komen. Check Out Sam is intussen dan ook uitgegroeid tot een heus beoordelingsplatform dat gewaardeerd wordt door websites en magazines zoals Gezond.be of Computable.